Νίκος Χατζάκης. Ενας μαέστρος για τις ορμόνες.

 Ο επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Νανοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης κ. Νίκος Χατζάκης ήταν ο «ενορχηστρωτής» μιας άκρως σημαντικής μελέτης η οποία βρέθηκε εφέτος στο επίκεντρο της δημοσιότητας και όχι αδίκως: ο ίδιος και οι συνεργάτες του στη Δανία έβαλαν στο μικροσκόπιο ένα ένζυμο που ονομάζεται POR και το οποίο δίνει τον… τόνο σε άλλα 50 ένζυμα (Ρ450) που με τη σειρά τους ελέγχουν άκρως σημαντικές ορμόνες του οργανισμού μας όπως η χοληστερόλη και τα στεροειδή. Μάλιστα οι επιστήμονες επέτυχαν, όπως ανέφεραν και σε σχετική δημοσίευση στο επιστημονικό έντυπο «ACS Chemical Biology», συνδυάζοντας τη βιοτεχνολογία με τη μοριακή βιολογία και τη χημεία, να παρακολουθήσουν τον καταλυτικό κύκλο του κάθε ενζύμου ξεχωριστά, κάτι που δεν συνέβαινε στο παρελθόν.
Ο κ. Χατζάκης εξηγεί ότι «μέχρι πρότινος λαμβάναμε τη συνολική εικόνα της δράσης των ενζύμων η οποία δεν αποκάλυπτε όμως τους ρυθμούς και τη λειτουργία του καθενός. Με τις πρωτοποριακές μεθόδους μας όμως είδαμε εν δράσει το κάθε ένζυμο και μείναμε άναυδοι όταν μελετώντας το ΡΟR ανακαλύψαμε ότι το ένζυμο έχει πολύ διαφορετικό μοτίβο λειτουργίας ανάλογα με το τι επιθυμεί να επιτύχει κάθε φορά – όπως ακριβώς ένας μαέστρος που καθοδηγεί τα διαφορετικά όργανα μιας συμφωνικής ορχήστρας».

 

Πώς προχωρεί πλέον αυτή η ερευνητική (μουσική) σύνθεση; Οπως μας πληροφορεί ο έλληνας ερευνητής «έχουμε ήδη ξεκινήσει μια διακρατική συνεργασία στην οποία συμμετέχουν μεταξύ άλλων μέλη της διεθνούς ομάδας που για πρώτη φορά πριν από περίπου 10 χρόνια συνέδεσε το POR με τη σκελετική δυσπλασία. Η ομάδα αυτή, αποτελούμενη από γιατρούς σε πανεπιστημιακά νοσοκομεία της Ελβετίας στους τομείς της ενδοκρινολογίας, της διαβητολογίας και του μεταβολισμού, απομονώνει από ασθενείς και αποστέλλει στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης γενετικό υλικό υγιών ενζύμων POR αλλά και μοριακώς μεταλλαγμένων POR που ευθύνονται για ασθένειες. Στη συνέχεια με τις μεθόδους εξατομικευμένης ανάλυσης που αναπτύξαμε «ανακρίνουμε» τον κάθε καταλυτικό κύκλο σε κάθε ένα από τα ένζυμα με σκοπό να διερευνήσουμε σε μοριακό επίπεδο τους μηχανισμούς που προκαλούν τις γενετικές και μεταβολικές ανωμαλίες».

 

Σύμφωνα με τον κ. Χατζάκη, τα προκαταρκτικά αποτελέσματα από τη μελέτη στα ένζυμα ασθενών είναι άκρως ενθαρρυντικά και δείχνουν να επιβεβαιώνουν ότι τα ΡΟR έχουν πολλά και διαφορετικά μοτίβα εργασίας. «Τα συγκριτικά για πρώτη φορά αποτελέσματα μεταξύ υγιών και μοριακά μεταλλαγμένων POR ενζύμων δείχνουν ότι κάθε μοριακή μετάλλαξη φαίνεται να ξεκλειδώνει συγκεκριμένα μοτίβα εργασίας που κατ’ επέκταση αντιστοιχούν στην επιλεκτική ενεργοποίηση των P450 ενζύμων. Επιβεβαιώνουν δηλαδή τις εκτιμήσεις μας ότι όπως ο μαέστρος αλλάζει ρυθμό για να κατευθύνει τη συμφωνική ορχήστρα του έτσι και το POR (αν και 1 δισεκατομμύριο φορές μικρότερο) μέσω μοριακών μεταλλάξεων μεταβάλλει τα μοτίβα εργασίας του επιλεκτικά ενεργοποιώντας κάποια από τα P450 ένζυμα και ελέγχοντας με τον τρόπο αυτόν τα επίπεδα ορμονών και τον μεταβολισμό μας».

 

Απώτερος σκοπός όλης αυτής της «μελωδικής» δουλειάς είναι μέσω της μελέτης δεκάδων διαφορετικά μεταλλαγμένων POR να γίνουν κατανοητοί σε μοριακό επίπεδο οι πιθανοί συσχετισμοί μεταξύ των μεταλλάξεων και των μοτίβων εργασίας του ενζύμου, γεγονός που θα οδηγήσει και στην κατανόηση της μοριακής βάσης διαφόρων νόσων και τελικώς στην αντιμετώπισή τους. Ο έλληνας επιστήμονας σημειώνει ότι ως σήμερα δεν έχει βρεθεί κάποιο φάρμακο που θα ελέγχει τις μεταβολικές και ορμονικές δυσλειτουργίες τις οποίες προκαλεί το POR – πιθανότατα επειδή δεν γνωρίζαμε πώς ακριβώς λειτουργεί το ένζυμο. «Αναμένουμε τα ευρήματά μας να αποτελέσουν τα θεμέλια για τη σχεδίαση – μέσω μοριακών μοντέλων – και την παραγωγή καινοτόμων φαρμάκων για το POR που θα στοχεύουν και θα ελέγχουν συγκεκριμένα μοτίβα εργασίας» καταλήγει ο επιστήμονας και εμείς ελπίζουμε η ερευνητική «ορχήστρα» στην οποία συμμετέχει να επιτύχει να… συνθέσει το καλύτερο έργο για το καλό όλων.

Πηγή: ToVima