Εισηγητική ομιλία της Καλλιρόης Κωνσταντινίδου στην εκδήλωση της ΕΚΔ για την Παγκόσμια Μέρα της Γυναίκας- Κοπεγχάγη, 12 Μαρτίου 2022.
Φίλες και φίλοι, καλώς ορίσατε στη σημερινή εκδήλωση της Ελληνικής Κοινότητας Δανίας που πραγματοποιούμε με αφορμή την 8η Μάρτη, Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας.
Για όσους δε με γνωρίζουν με λένε Καλλιρόη, είμαι μέλος της εξελεγκτικής επιτροπής της Κοινότητας, εργαζόμενη μητέρα 2 παιδιών, μετανάστρια τα τελευταία 7 χρόνια στην Δανία.
Έχω ετοιμάσει να σας πω δυο λόγια για τη μέρα αυτή αλλά κύριος σκοπός της εκδήλωσης είναι να ανοίξουμε μια συζήτηση με όλες και όλους εσάς για τη θέση της γυναίκας στη σημερινή κοινωνία, τις δυσκολίες που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε καθημερινά σε όλες τις πτυχές της ζωής μας, και με την ιδιότητά μας ως μετανάστριες, να αναδείξουμε τις αιτίες των δυσκολιών αυτών και να δούμε πως εμείς ως μέλη και φίλοι της Ελληνικής Κοινότητας Δανίας μπορούμε συλλογικά να δράσουμε προς τη βελτιώση των συνθηκών της ζωής μας στη χώρα και να διεκδικήσουμε συγκεκριμένα αιτήματα μέσω της Ελληνικής Κοινότητας.
Ας δούμε όμως πρώτα συνοπτικά μερικά ιστορικά στοιχεία και τη σειρά των γεγονότων εκείνων που οδήγησαν στην καθιέρωση της 8ης Μάρτη ως Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας.
Στόχος ήταν να τιμηθούν οι σκληροί απεργιακοί αγώνες των εργαζόμενων γυναικών σε όλο τον κόσμο, που διεκδικούσαν ίση αμοιβή με τους άνδρες για ίση εργασία, ανθρώπινες συνθήκες δουλειάς για όλους και δικαίωμα ψήφου που τότε δεν υπήρχε για τις γυναίκες.
Άρα η 8η Μάρτη δεν σχετίζεται με κάποια αντιπαράθεση ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες, αλλά με τις εργατικές κινητοποιήσεις των εργατριών που τις εκμεταλλεύονταν οι εργοδότες τους δίνοντας μικρότερα μεροκάματα, ενώ έκαναν την ίδια δουλειά με τους άντρες. Διεκδικούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας γιατί όλοι, άντρες, γυναίκες και παιδιά δούλευαν σε άθλιες και εξοντωτικές συνθήκες.
Το 1831 τις ακολούθησαν οι Γαλλίδες καπελούδες. Στις ΗΠΑ, η πρώτη αποκλειστικά γυναικεία απεργία έγινε το 1820 στη Νέα Αγγλία στις βιοτεχνίες ενδυμάτων, με αιτήματα για καλύτερες συνθήκες δουλειάς, αξιοπρεπείς μισθούς και μικρότερα ωράρια.
Ένα εντυπωσιακό στοιχείο που δείχνει και την μαζικότητα που πήραν αυτοί οι αγώνες είναι ότι το 1828 στην απεργία των υφαντριών του Ντόβερ, το ποσοστό συμμετοχής ήταν 100%.
Υπήρξε μάλιστα εφημερίδα της εποχής, που κάλουσε την κυβέρνηση να ενεργοποιήσει την πολιτοφυλακή των ΗΠΑ, για να προλάβει την επιβολή…. «Γυναικοκρατίας»!
Το 1834 και το 1836 έγιναν δύο μεγάλες απεργίες από τις βαμβακεργάτριες της βιομηχανίας Lowell στη Μασαχουσέτη που είχαν υποστεί μια σειρά περικοπών στα μεροκάματά τους.
Οι αγώνες αυτοί ήταν μεγάλης σημασίας για τα εργασιακά δικαιώματα των γυναικών της εποχής.
Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι η Δανία ήταν μια από τις πρώτες ευρωπαικές χώρες που καθιέρωσε τη γυναικεία ψήφο, το 1915 ενώ στην Ελλάδα μόλις το 1952, και αυτό γιατί η Δανία ήταν πιο ανεπτυγμένη στη βιομηχανία της και η ένταξη της γυναίκας στην παραγωγή έγινε νωρίτερα, με αποτέλεσμα να πυροδοτηθούν νωρίτερα και οι αντίστοιχες διεκδικήσεις.
Πάνω από 100 χρόνια μετά από τους ιστορικούς αυτούς αγώνες, αλήθεια πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα για την εργαζόμενη γυναίκα; Υπάρχουν σήμερα στην εποχή της “ψηφιακής οικονομίας” διακρίσεις σε βάρος των γυναικών στην εργασία, στην εκπαίδευση, στην οικογένεια, στη ζωή;
Τι είναι στην πραγματικότητα η ισοτιμία μεταξύ των δύο φύλων που προωθείται μέσω διάφορων νόμων σε μια σειρά από ευρωπαικά κράτη, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας (όπως για παράδειγμα ο νομος «περί ισότητας των φύλων, Σύριζα- Μάρτιος 2019»);
Ναι φίλες και φίλοι, υπάχουν ακόμα διακρίσεις σε βάρος της γυναίκας. Γιατί μπορεί μεν να έχουν ξεπεραστεί με νομοθεσία κάποιες κραυγαλέες διακρίσεις σε βάρος μας (πχ. για την εκπαίδευση, την ψήφο, τα διαζύγια, κλπ.), μπορεί να έχουν εξαλειφθεί οι αυστηροί περιορισμοί που είχε η γυναίκα στις κοινωνικές της σχέσεις αλλά παραμένουν στην πραγματικότητα πλήθος άλλων κραυγαλέων ανισοτήτων.
Είναι γεγονός για παράδειγμα ότι σε μια σειρά «ανεπτυγμένα» κράτη, για την ίδια δουλειά οι γυναίκες αμοίβονται λιγότερο από τους άντρες. Ακόμα και στην «ανεπτυγμένη» Δανία δεν έχουν απαλειφθεί βασικές διαφορές μεταξύ άντρα και γυναίκας. Το 1969 με τον νόμο «Tjenestemandsreformen af 1969» το δανέζικο κράτος όρισε τα γυναικοκρατούμενα επαγγέλματα στο δημόσιο (νοσοκόμες, παιδαγωγοί, νηπιαγωγοί, κ.α.) μισθολογικά πιο χαμηλά από τα ανδροκρατούμενα επαγγέλματα στο δημόσιο (π.χ. αστυνομικοί, γιατροί, στρατιωτικοί, μηχανοδηγοί, κλπ), για το ίδιο διάστημα σπουδών, ειδίκευσης, προυπηρεσίας, κλπ. Δηλαδή νοσοκόμες, μαίες, παιδαγωγοί (κυρίως γυναίκες) πληρωνόντουσαν λιγότερο ακόμα και από σωφρονιστικούς υπαλλήλους και οδηγούς τρένων επειδη ήταν γυναικοκρατούμενα επαγγέλματα! Αυτός ο νόμος ισχύει ακόμα και ως σήμερα και οι γυναίκες αμοίβονται 10-20% λιγότερο από τους άνδρες. Η κατάργησή του ήταν και ένα από τα αιτήματα των νοσοκόμων στον πρόσφατο αγώνα τους.
Και στην Ελλάδα όμως, αν και υπάρχει ο νόμος για την «ίση αμοιβή για ίση εργασία» ανδρών και γυναικών, το 2019 οι μισθοί των γυναικών ήταν χαμηλότεροι κατά 16% σε σχέση με τους ήδη χαμηλούς μισθούς των ανδρών με βάση τα στοιχεία του ΕΦΚΑ.
Επίσης, ενώ έχει αυξηθεί το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών σε σχέση με το παρελθόν και μάλιστα και σε νέους κλάδους της οικονομίας, όπως στην Πληροφορική, οι μισθωτές δουλεύουν με εργασιακές σχέσεις και ωράρια «λάστιχο» . Το 34% του συνόλου των ασφαλισμένων εργαζόμενων γυναικων στην Ελλάδα δουλεύουν με καθεστός μερικής απασχόλησης, με αντίστοιχους φυσικά μισθούς που δεν καλύπτουν τις καθημερινές ανάγκες. Έχουν και κάποια δικαιώματα «λάστιχο», που ήταν κατοχυρωμένα στο παρελθόν, όπως την κυριακάτικη αργία, η απαγόρευση της νυχτερινής εργασίας στις βιομηχανίες, τη διαφορά στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, κ.α.. Στο όνομα των ίσων δικαιωμάτων και ίσων ευκαιριών ανδρών-γυναικών έχουν συρρικνωθεί τα αναγκαία μέτρα προστασίας της μητρότητας, του γυναικείου σώματος καθώς και οποιαδήποτε παροχή υπήρχε προς όφελος της γυναίκας.
Λαμβάνοντας υπόψη τα υψηλά ποσοστά ανεργίας των γυναίκων, που και πάλι συγκριτικά με τα ποσοστά ανεργίας των αντρών είναι αυξημένα (23% για παράδειγμα στις απόφοιτες ανώτατης εκπαίδευσης και 14% για τους άντρες απόφοιτους) καθώς και τη γενικότερη επίθεση στο νοικοκυριό από όλα τα μέτωπα με τη συνεχόμενα αυξανόμενη ακρίβεια, την ανασφάλεια στην εργασία κτλ, δεν είναι λίγες οι γυναίκες και τα ζευγάρια που είτε καθυστερούν είτε δυσκολεύονται να αποφασίσουν να κάνουν οικογένεια.
Η γυναίκα, λόγω των ιδιαίτερων αναγκών που συνεπάγεται η μητρότητα, χρειάζεται να έχει και ιδιαίτερα δικαιώματα και ιδιαίτερη κοινωνική προστασία. Αντ'αυτού όμως, οι γυναίκες σήμερα καλούνται ατομικά να διαλέξουν ανάμεσα σε οικογένεια και καριέρα, αφού πολλές φορές αυτά δε μπορούν να συμβαδίσουν. Έχουν καταγραφεί ακόμα και απολύσεις εγκύων και μητέρων σε άδεια μητρότητας παρόλο που ο νόμος θεωρητικά τις καλύπτει, γιατί απλά δε συμφέρει τους εργοδότες, είναι κόστος.
Για παράδειγμα ο παιδικός σταθμός εδώ στη Δανία, παρόλο που αποτελεί δημόσια δομή, κοστίζει ως και 3800 κορώνες για κάθε παιδί και μάλιστα ανάλογα το δήμο και το σταθμό πολλές φορές δεν περιλαμβάνει σίτιση.
Φυσικά οι βρεφικοί/παιδικοί σταθμοί λειτουργούν με περιορισμένο ωράριο, τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας είναι ατομική υπόθεση η φροντίδα των παιδιών. Για τις περισσότερες από εμάς λοιπόν που δεν έχουν συγγενείς να βοηθήσουν στο νοικοκυριό και με τα παιδιά, για τις μητέρες που δεν έχουν την πολυτέλεια ιδιωτικής φύλαξης, ελεύθερος χρόνος δεν υπάρχει ούτε για δείγμα.
Προτιμά μάλλον να δαπανά 4 δις ευρώ στο ΝΑΤΟ και να μας εμπλέκει σε πολεμικούς σχεδιασμόυς όπως συμβαίνει τώρα στην Ουκρανία και δε δίνει δεκάρα για επιπλέον κονδύλια για τη διεύρυνση του Ελληνικού Σχολείου στη Δανία και γενικά στο εξωτερικό.
Ενώ μέχρι και πριν λίγα χρόνια, μετά τη γέννα επιτρεπόταν η διανυκτέρευση όλης της οικογένειας στα λεγόμενα Patient Hotel των νοσοκομείων, πρόσφατα σε μια σειρά μεγάλων νοσοκομείων δεν επιτρέπεται πλέον η διανυκτεύρευση και η νέα μαμά καλείται να αποχωρήσει 4-6 ώρες μετά τη γέννα. Αυτό ισχύει ακόμα και για μαμάδες που γεννούν για πρώτη φορά και που όπως είναι λογικό δεν έχουν ιδέα πως να διαχειριστούν τη νέα κατάσταση, είναι εξαντλημένες από τη γέννα, χρειάζονται βοήθεια για την επιτυχία του θηλασμού και έχουν ένα σωρό απορίες.
Η γυναίκα πρόσφυγας της Ουκρανίας, η μετανάστρια που θα πάρει το παιδί της αγκαλιά και θα ξεριζωθεί από τον τόπο της για να βρει ένα καλύτερο μέλλον ή για ν' αποφύγει τον τρόμο του πολέμου, δεν είναι ίση με τη γυναίκα βουλευτή που ευθύνεται για τις στρατηγικές συμφωνίες και διαφωνίες και τις στρατιωτικές προετοιμασίες των κρατών που τελικά οδηγούν στους πολέμους αυτούς.
Από τις ΗΠΑ και τις αιματοβαμένες Χίλαρι Κλίντον και Κοντολίζα Ράις, μέχρι την Ευρώπη της αντεργατικής Μάργκαρέτ Θάτσερ και της Ουκρανίδας Γιούλια Τιμοσένκο την γνωστή και σαν βασίλισσα του φυσικού αερίου, έχουμε μπόλικα σύμβολα της κοινωνικής αδικίας, της ανισότητας και του πολέμου. Ολες τους είναι γυναίκες που δε μπορούν να είναι σύμβολα της ισότητας των φύλων, δεν έχουν καμία σχέση και φυσικά δε μπορούν να εμπνεύσουν την εργαζόμενη γυναίκα που αγωνίζεται για καλύτερες συνθήκες ζωής.
‘Οσον αφορά την έξαρση φαινομένων βίας κατά των γυναικών που παρακολουθούμε τελευταία, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να συζητηθούν σήμερα οι αίτιες που τα δημιουργούν, οι όροι και οι προϋποθέσεις ώστε αυτά να εκλείψουν μια για πάντα. Η βία φίλες και φίλοι δεν περιορίζεται μόνο στη σωματική, λεκτική, ψυχολογική σεξουαλική κακοποίηση, μεσα στην οικογένεια, στην εργασία ή στην προσωπική σχέση.
Δεν έχουν όλες οι γυναίκες τις ίδιες δυνατότητες να αντιδράσουν στη βία, η εξάλλειψη της οποίας συνδέεται με όλες τις κοινωνικές και οικονομικές προυποθέσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και το κίνημα #MeToo, με το οποίο έγιναν κάποια βήματα κατά της σεξουαλικής κακοποίησης, αξιοποιείται πολυποίκιλα από όλα τα κράτη που στόχο εχουν να μείνει στο απυρόβλητη η πραγματική κοινωνική αιτία του προβλήματος.
Η σεξουαλική παρενόχληση και ο βιασμός δεν αποτελούν, όπως συχνά ακούγεται, έκφραση μιας «κρίσης αξιών», αλλά εκπορεύονται ακριβώς από τις αξίες που καλλιεργεί και προβάλει η σημερινή κοινωνία, στο φαινόμενο της γυναικείας ανισοτιμίας, που έχει τη βάση της στην εκμεταλλευτική κοινωνία που ζούμε.
Κλείνοντας, όπως ανέφερα στην αρχή θα ήθελα να απευθύνω το λόγο σε όλες και όλους εσάς για να τοποθετηθείτε και να συζητήσουμε, αν θέλετε, τα όσα αναφέρθηκαν, και όσα έχετε στο μυαλό σας, και φυσικά να προτείνω προς το Διοικητικό Συμβούλιο και να καλέσω όλες εσάς να βοηθήσετε στη χαρτογράφηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε οι μετανάστριες γυναίκες στη Δανία.
Σας ευχαριστώ πολύ.